1) عید قربان یا قربان بایرام

این عید، عیدی بزرگ برای مسلمانان است. در این عید، ترکمنها خانه‌های خود را آراسته و تزیین می‌نمایند. بهترین لباسهای خود را پوشیده و شیرینیهای گوناگون را فراهم می‌نمایند و چشم به راه میهمان می‌نشینند. این رسم، به مانند عید نوروز باستانی ایرانیان است. در گذشته، ترکمنها خوراکهای گوناگونی را از گوشت پخته و آنها را برای همسایگانشان می‌فرستادند و سال خوب و پربرکتی برای آنان آرزو می‌کردند. همچنین در عید قربان پسران و دختران بیشتر از معمول به بازی می‌پردازند. از جمله اینکه تعدادی پسر و دختر در جایی گرد هم می‌آیند و با چند چوب و ریسمان، تابی را که در اصطلاح محلی به آن سنجق می‌گویند. درست کرده و تاب می‌خورند و به دید و بازدید یکدیگر می‌روند. مردم توانگر فارس‌زبان استان گلستان هم قربانی کرده و این روز را جشن می‌گیرند.

قربان بایرام یا عید قربان که مهم‌ترین جشن ترکمنها است و در روز دهم ذی‌الحجه با قربانی کردن دامها برگزار می‌شود، از روز هفتم ذی‌الحجه شروع می‌شود. این روز را روزی که از بوی خوش جشن خبر دهد می‌نامند. در این روز خانه و تمام اسباب و وسایل را تمیز می‌کنند. روز هشتم روز «عید مردگان» است که برای مردگانشان «پاسدق» نذر می‌کنند که نوعی نان است. روز نهم «دیری عید» روز زنده‌ها است و بهترین و تمیزترین لباسهایشان را می‌پوشند. شب قبل از عید استحمامی مخصوص می‌کنند که به آن «قربان شوره» گویند و روز دهم یا «قربانلیق» روز قربانی کردن در راه خدا است. روزهای یازدهم و دوازدهم، روزهای صدقه دادن یا «چاقرمق»، به معنی دعوت کردن است و برای خوردن آبگوشت قربانی، همدیگر را دعوت می‌کنند.

روز عید قربان هر خانواده در حدی که شرع معین کرده است، گوسفند یا بز یا گاوی را ذبح می‌کنند. چنانچه کسی یک اسب و یک جفت گاو برای شخم زدن داشته باشد (امروزه موتورسیکلت به جای اسب و تراکتور به جای دو گاو کاری حساب می‌شود)، قربانی بر او واجب است. صبح عید همگی تا هنگام قربانی کردن و باز کردن دهان با گوشت قربانی روزه هستند. مردان برای نماز جماعت به مسجد رفته و نماز عید قربان می‌خوانند و پس از آن در موقع ذبح، چاله‌ای در زمین حفر می‌کنند و وسط آن قدری برآمدگی خاک را باقی می‌گذارند. روی آن مقداری خاکستر نمک و گندم (آرد) می‌گذارند. وقتی خون قربانی در چاله ریخت آن را با مواد فوق مخلوط کرده برای تبرک بر پیشانی می‌مالند. البته این کار امروزه توسط روحانیان منع شده است.

همچنین در روزهای عید بر سینه تپه‌ها بر میدانچه‌ها و ایوان‌خانه‌ها تاب «سالانچق» برپا می‌دارند و دختران، پسران، زنان، مردان و کودکان به تاب‌بازی مشغول می‌شوند؛ زیرا چنین باور دارند که بار گناه بر شانه‌های انسان است و با تاب خوردن (که کنایه‌ای از صعود است)، گناه از شانه‌ها فرو می‌ریزد و می‌گویند در قدیم که دل سیاهی نبود باهم تاب می‌خوردند و این روز، روز آشنایی جوانان با یکدیگر بود (همان).

2) عید فطر یا آراز بایرام

از دیگر اعیاد مذهبی ترکمن عید فطر است. در روز عید پس از خواندن نماز عید فطر با پوشیدن لباسهای نو و تمیز به دید و بازدید می‌پردازند و به هم تبریک می‌گویند. این عید نیز با خیرات و مبرات همراه است.

در ماه رمضان دو شب را جشن می‌گیرند که یکی شب «یا رمضان»؛ یعنی شب چهاردهم ماه رمضان است. بعد از نماز مغرب یک روحانی به همراه عده‌ای که به خاطر صواب او را دنبال می‌کنند به در خانه یکایک اهالی رفته و با خواندن اشعاری به مردم قوت قلب می‌دهند که نیمی از ماه رمضان گذشته و چیزی از ماه رمضان باقی نمانده است. صاحبان منازل به آنها پول یا جنسی می‌دهند که بعد از جمع‌آوری میان روحانی و آن عده تقسیم می‌شود. شب دیگر شب قدر یا شب 27 ماه رمضان است که تا سحر به شب‌نشینی و دعا خواندن و خوردن شیرینی و تنقلات مشغول می‌شوند.

ترکمنها در روز عید فطر (اول ماه شوال) مثل همه مسلمانان روزه گرفتن را حرام می‌دانند. در این روز مردان در هر گروه سنی که نماز بر آنها واجب شده است به عیدگاه می‌روند و در صفوف فشرده و منظم به سخنان و پند و اندرزهای واعظان گوش می‌دهند. سپس به امامت امام جمعه شهر دو رکعت نماز عید فطر را می‌خوانند و بعد از نماز بلافاصله به دید و بازدید اقوام و خویشاوندان و دوستان رفته و عید را تبریک می‌گویند. همچنین جهت زیارت و دعا برای گذشتگان و از دست‌رفتگان خود به قبرستان محل می‌روند و معمولاً خانواده نیز سفره‌های رنگینی را پهن می‌کنند تا از میهمانان عزیز پذیرایی کامل صورت پذیرد. اکثر خانواده‌ها مراسم صدقه دارند و امام جماعت مسجد محل و همسایگان و سایر میهمانان را جهت پذیرایی و صرف ناهار دعوت می‌نمایند.

زنان ترکمن یک روز قبل از عید فطر را روز قوقن می‌نامند و در این روز نانهای روغنی (چافاتی) را با کمک افراد خانواده می‌پزند و آن را بین همسایگان تقسیم می‌کنند.

3) مولودی (تولد پیامبر)

مولودی یا جشن تولد پیامبر را ترکمنها بسیار مهم می‌دانند. ترکمنها اعتقاد دارند که حضرت محمد(ص) در 12 ربیع الاول به دنیا آمده و در همین روز هم از دنیا رفته است. اگر این روز برابر با دوشنبه باشد، که شب تولد پیامبر است، مولودی بسیار پر هیجان می‌شود و مجلسی برگزار می‌کنند که تنها مردان، حق شرکت در آن را دارند و ساعتهایی را با شعرخوانی درباره پیامبر می‌گذرانند (ابن‌بطوطه، بی‌تا، ج1، ص240).

4) مراسم طلب باران

اگر باران نبارد مراسمی به نام «سویی قازان» برپا می‌شود. اهالی محل در یک چهارشنبه گوسفندی کشته و در مسجد به دعای مخصوص می‌پردازند. هنگام دعا دستها کشیده است و انگشتان را به طرف پایین می‌گیرند و طلب رعد و برق و نزول باران می‌کنند. پس از دعا و صرف غذا در گروههای سی یا چهل نفری به همراه یک روحانی به در منازل رفته و آرد جمع می‌کنند. اگر اهالی خانه خواسته آنها را برآورده کردند، دعا می‌کنند تا فرزند پسری نصیب آنها گردد و در غیر این صورت برای آنها فرزند دختر آرزو می‌کنند. سپس با آن آرد آش می‌پزند و میان مردم تقسیم می‌کنند. این رسم که در میان گوگلانها به «توی تاتان» معروف است، با جمع‌آوری و فروش آردها و دادن صدقه در شب بعد پایان می‌یابد (محمودی‌نژاد، 1391ش).

5) رؤیت هلال ماه مبارک رمضان

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (بقره، 183)؛ «ای کسانی که ایمان آوردیده‌اید، بر شما روزه واجب شده است، همان‌طور که بر کسانی که قبل از شما بودند واجب گردیده تا باشد که پرهیزگار شوید».

به استناد آیه شریفه قرآن کریم که روزه گرفتن بر هر مسلمانی اعم از زن و مرد واجب می‌باشد، با حلول ماه مبارک رمضان شور و شوق خاصی در میان ترکمنها ایجاد می‌شود. همه ترکمن?ها در آن ماه رحمت و مغفرت، بنا به فرمایش حضرت محمد(ص) که فرمود: «صوموا لرویه و افطروا لرویه» در روز آخر ماه مبارک شعبان پس از غروب آفتاب از کوچک و بزرگ، مرد و زن به اتفاق همدیگر برای رؤیت هلال ماه مبارک رمضان از خانه و منزل خود بیرون می‌آیند و دیدگان خود را به نقطه رؤیت آن معطوف می‌دارند تا بتوانند ثوابی را که با رؤیت ماه شامل حال یک انسان می‌شود از آن مستفیض و بهره‌مند شوند؛ زیرا که همت گماردن برای رؤیت هلال ماه ثواب زیادی دارد.

بنابراین روزه گرفتن ترکمنها همراه با رؤیت ماه می‌باشد و گاهاً احتمال دارد در روز بیست و نهم شعبان به خاطر نامساعد بودن وضعیت جوی، رؤیت ماه مقدور و ممکن نباشد. در این‌گونه زمانها اگر خبری از مناطق دیگر توسط ائمه جمعه و جماعات دال بر رؤیت ماه مخابره شود، همان شب سحری بیدار می‌شوند و اگر رؤیت ماه به خاطر وضعیت جوی ممکن نباشد و از منطقه دیگر خبری از رؤیت ماه نرسد، روز بعد (روز سی‌ام) ماه شعبان به صورت یوم‌الشک روزه گرفته می‌شود، اما نماز تراویح خوانده نمی‌شود. پس از اثبات رؤیت ماه و انتشار خبر آن توسط ائمه جمعه و جماعات در سطح منطقه و یا از طریق صدا و سیما، همه ائمه جمعه و جماعت بعد از نماز عشاء، نماز تراویح را که در مجموع 20 رکعت است (10 نماز دو رکعتی غیر از نماز عشاء)، در سی شب از شبهای ماه مبارک رمضان در مساجد محل برگزار می‌کنند که در هر چهار رکعت نماز تراویح جهت تنفس نمازگزاران سه بار این دعا توسط یکی از قاریان قرائت می‌شود: «سبحان ذی الملک و الملکوت سبحان ذی العزه و العظمه و القدره و الکبریاء و الجبروت سبحان الملک الحی الذی لا ینام و لا یموت سبوح قدوس ربنا و رب الملائکه و الروح لااله الا الله نستغفر الله و نسئلک الجنه و نعوذ بک من النار».

6) برگزاری نماز تراویح و دعای بعد آن

«اللهم صل علی سیدنا و مولانا محمد و علی آله و اصحابه و سلم، اللهم زینا بزینت الایمان و شرفنا بشرافه الهدایه و العرفان و اکرمنا بصیام شهر رمضان و ارزقنا الجنه و تقبل منا تراویحنا و تسابیحنا یا حنان بفضلک و جودک یا منان برحمتک یا ارحم الراحمین»، بعد از این دعا آیات کریمه زیر توسط قاری قرآن خوانده می‌شود: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآَنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ» (بقره، 185).

در ماه مبارک رمضان در بعضی از مساجد محل در نمازهای تراویح مراسم ختم قرآن خوانده می‌شود که ترتیب آن نیز مثل نمازهای تراویح است، با این تفاوت که به جای سوره‌هایی از 30 جزء قرآن، همه قرآن را به پنج یا شش بخش تقسیم می‌کنند و در طول پنج یا شش شب همچون نماز تراویح در 20 رکعت بجای می‌آورند. البته قرائت قرآن در این شبها در نماز تراویح توسط قاریان و حافظان حاذق منطقه صورت می‌گیرد که غالباً دو نفره یا سه نفره می‌باشد.

در ایام رمضان در بین ترکمنها رسم است که حتی‌الامکان نماز خود را در مساجد محل برگزار نمایند؛ چون اجر و ثواب نماز جماعت در آن ماه به مراتب بیشتر از سایر ماهها است. آنچه که در این ایام در بین ترکمنها بیشتر چشمگیر است، حضور گسترده نوجوانان و جوانانی است که با ندای اولین بانگ اذان با کلاههای سفید در صحن نماز حضور می‌یابند. از جلوه‌های دیگر این ماه در زمان افطاری است. البته در بین ترکمنها رسم است که هر روز چند خانواده برای افطاری، صدقه‌های خود را که بیشتر غذای آبکی و خرما است، به مساجد می‌آورند و پس از اذان مغرب تناول می‌کنند.در ضمن در زمانی که صدقه‌ای آورده شود، پس از غروب آفتاب مؤذن از بلندگو قبل از اقامه نماز، کلمه «آغذ آچلی» یعنی زمان افطاری است را می‌گوید و پس از تناول صدقه اذان گفته و نماز را بجا می‌آورند.

کلاسهای قرائت قرآن، احکام و شرعیات در این ماه پس از نماز عصر توسط ائمه جماعات برگزار می‌شود و در فواصل این ایام اکثر جوانان قرآن را فرا می‌گیرند، حتی پیرمردان نیز در این کلاسها شرکت می‌کنند و راجع به نماز و قرآن و مسائل دینی سؤال می‌کنند و دوست دارند بیشتر با قرآن مأنوس شوند و از فیوضات آن در ماه مبارک رمضان بهره‌مند شوند. در بعضی از محلات ترکمن‌نشین امام جماعت از طریق بلندگو به پند و موعظه و نصیحت و تشریح مسائل دینی می‌پردازد و آنان را به انجام این فریضه الهی دعوت می‌کند و از آنان می‌خواهد که بیشتر در این ماه به عبادت و بندگی مشغول باشند و کمک و دستگیری از مستمندان را فراموش نکنند و از گناهان خود طلب استغفار کنند و روزه‌داری را افطاری دهند تا در روز قیامت از آتش جهنم مصون شده و از حوض کوثر ساقی باشند. همچنین از موارد دیگری که لازم به ذکر است، بیداری اهالی محله در بعضی مناطق در موقع سحری است که این عمل هم توسط مؤذن محله از طریق بلندگو و یا توسط همسایگان صورت می‌گیرد تا همه بتوانند سحری به موقع بیدار شوند و در خواب نمانند. پس از تناول سحری همه با نیتِ «نویت ان اصوم صوم شهر رمضان من الفجر الی المغرب خالصا لله تعالی» روزه می‌گیرند. روزه‌ای که توأم با پرهیز از منکرات و لهو و لعب و دوری از تهمت و دروغ و چشم‌چرانیها است و تلاش در وصل به خدا و کمک به مستمندان و شاکر نعمتها است. ترکمنها در شب چهاردهم ماه مبارک رمضان مراسمی تحت عنوان «یا رمضان» دارند که به شکرانه نیمه شدن این ماه و نعمتی که از آن برخوردار بوده‌اند، برگزار می‌کنند، بدین ترتیب که بعد از نماز عشاء و تراویح گروهی از جوانان و نوجوانان به رهبری پیش‌نماز مسجد بر در خانه‌ها می‌روند و رهبر این گروه اشعاری را در ستایش این ماه می‌خواند و دیگران «الله» می‌گویند. صاحب خانه نیز مبلغی پول یا شیرینی می‌دهد که آخر سر بین رهبران گروه این مراسم تقسیم می‌شود. پیام کلی «یا رمضان» این است که ماه نیمه شد، همت کنید برای نیمه دیگر.

ابیات ذیل از اشعار مربوط به «یا رمضان» است که رهبر گروه می‌خواند و دیگران نیز در پایان هر بخش، «الله» می‌گویند:

السلام علیک یاتان کیشی لر (سلام بر کسانی که در حال استراحت هستند)/ کرفیگینی کرفیگه غاتان کیشی لر (و مژه بر مژه نهاده‌اند)

نماز اوقیب روزه توتان کیشی لر (سلام بر نمازگزاران و روزه‌داران)/ محمد امتینه یا شهر رمضان (سلام بر امت محمد(ص)).

رمضان آیلاری گلرده گچر (سرانجام ماه رمضان پایان خواهد یافت)/ آیینگ اون دوردینه یالقیمین ثچر (در شب چهاردهم همه جا روشن خواهد شد)

آطینی ایر لاب میناردا قاچار (و سوار بر اسب راهوار خواهد تاخت)/ محمد امتینه یا شهر رمضان (سلام بر امت محمد(ص)).

روزه توتمایانی نه ایلایار لار (با روزه‌خواران چه خواهند کرد؟)/ تاموغ نینگ اورتاثیند اباغلا یار لار (آنان را در آتش جهنم گرفتار خواهند کرد)

یوزینه قارا چکیب داغلا یار لار (مهر سیاهی و سیاهکاری بر چهره‌شان خواهند زد)/ محمد امتینه یا شهر رمضان (سلام بر امت محمد(ص)).

7) برگزاری مراسم لیالی قدر

ترکمنها برای شب 27 ماه مبارک رمضان احترام خاصی قائل هستند. در این شب برای پذیرایی از میهمانان که به دیدار می‌آیند، سفره‌های رنگین می‌چینند و به نام «قدر گیجه» شب قدر شادی می‌کنند؛ زیرا معتقدند شب قدر شب نزول قرآن بر صاحب ختمی مرتبت برای هدایت بشر است. طبق آیه قرآن کریم عبادت در این شب بهتر از عبادت 1000 ماه می‌باشد که در آن شب قدر نباشد. علاوه بر آن به اعتقاد ترکمنها حضرت خضر(ع) بر کسانی ظاهر می‌شود که نیکوکار هستند، پس گروهی که خود را مستحق زیارت آن حضرت می‌دانند تا وقت سحری به دیدار اقوام و دوستان می‌روند تا شاید بخت بیدار دیدار آن یار آشنا را بشارت دهد. ضمناً در این شب خانواده‌هایی که قصد ازدواج و وصلت دارند، هدایا و نقل و شیرینی برای خانواده عروس می‌برند و این ایام را به آنان تبریک و شادباش می‌گویند. همچنین ترکمنها عقیده دارند که پرداخت فطریه قبل از شب قدر ثواب بیشتری دارد، اگرچه تا پایان ماه مهلت دارند.

اهل‌سنت به چند دلیل شب 27 ماه مبارک رمضان را شب قدر می‌دانند و بر شبهای فرد دیگر دهه آخر رمضان ترجیح می‌دهند که عبارتند از: 1. مفسران اهل‌سنت کلمات سوره قدر را شمارش کردند و تعداد کلمات سوره قدر سی کلمه بوده و کلمه بیست و هفتم آن، که کلمه «هی» می‌باشد، اشاره به شب قدر دارد. 2. دیگر اینکه در همان سوره، کلمه «لیله القدر» سه بار تکرار شده است، که تعداد حرفهای این کلمه نه حرف می‌باشد و تعداد تکرار کلمات (سه) ضربدر تعداد حروف (نه) باز هم می‌شود 27 و این نشان از شب قدر بودن شب 27 است. 3. بایزید بسطامی نیز دوبار شب قدر را در خواب دیده است که هر دوبار شب 27 بوده است.

8) مراسم اعتکاف

پیامبر گرامی اسلام در روایتی فرموده که شب قدر را در شبهای فرد دهه آخر ماه مبارک رمضان بیابید. بنا به همین روایت در اکثر مساجد اهل‌سنت امام جماعت محل یا یکی از صوفیان محل در 10 روز یا حداقل سه روز آخر ماه رمضان به اعتکاف می‌نشینند و در خانه خدا به عبادت و بندگی مشغول می‌شوند تا شب قدر را در خانه خدا با عبادت و بندگی بگذرانند.

ترکمنها دو روز قبل از پایان ماه مبارک رمضان را، روز «کِر» می‌دانند. روز کِر یعنی کنایه از خانه تکانی. در این روز زنان خانواده با کمک دختران و زنان همسایه و دوست و آشنا برای نظافت خانه، اعم از شست و شوی فرشها، ظروف، لباسها و خانه تکانی همت می‌گمارند تا به استقبال عید فطر بروند.

9) احترام به روز عاشورا در میان ترکمنها

یکی از روزهای به یاد ماندنی و با فضیلت و کرامت، ایام محرم و خصوصاً روزهای عاشورا و تاسوعا است. این روزها در نزد ترکمنها به استناد احادیث و روایات از احترام و جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. ترکمنها با الهام از قرآن کریم که فرمود: «وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآَیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ» (ابراهیم، 5)؛ «روزهای خدا را به یاد آورید، همانا در آن برای اهل صبور و شکور نشانه‌هایی است»، برای آن حرمت حاصی قائلند.

از نظر علمای اهل‌سنت مصادف با روز عاشورا در طول حیات تاریخ وقایع مهمی در زمانهای مختلف رخ داده که هر کدام به نوبه خود جای تأمل و تفکر دارد. از جمله این حوادث که می‌توان به آن اشاره نمود، عبارت است از: 1. استجابت توبه حضرت آدم(ع). 2. عروج حضرت ادریس به بهشت برین. 3. قرار گرفتن کشتی حضرت نوح(ع) در کوه جودی پس از اتمام سیل. 4. روز ملاقات و دیدار حضرت یعقوب(ع) با فرزندش حضرت یوسف(ع). 5. روز شفا یافتن حضرت ایوب(ع) از مرض ناعلاج. 6. روز نجات حضرت موسی(ع) از دریا و غرق شدن فرعون و یارانش. 7. روز نجات حضرت یونس(ع) از شکم ماهی. 8. روز نجات حضرت ابراهیم(ع) از آتش نمرود. 9. روز استجابت توبه حضرت داود(ع). 10. روز تولد حضرت ابراهیم(ع) و انتخاب وی به عنوان «خلیل الله» از جانب خداوند. 11. به شهادت رسیدن نوه گرامی پیامبر اکرم(ص) و فرزند برومند حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، حضرت امام حسین(ع) به اتفاق 72 تن از یاران با وفای خود در صحرای کربلا.

ماه محرم در میان ترکمنها به عنوان «عاشرآی» معروف می‌باشد و وجه تسمیه آن به خاطر وجود روز عاشورا در آن ماه می‌باشد. در حقیقت عاشورای مخفف دو کلمه عاشور و آی می‌باشد؛ یعنی ماه عاشورا که رفته رفته به خاطر سهولت در تلفظ به صورت عاشور آی و عاشرآی درآمده است. ترکمنها در این ماه با کرامت، آداب رسوم خاصی دارند که از جمله آنها گرفتن روزه، خواندن نمازهای نافله، دادن صدقه، پختن انواع نان و اطعمه محلی، دعوت از اهالی محله در مراسم ناهار، فرستادن صدقه به مساجد و خواندن دعا و قرآن به ارواح طیبه شهدای مظلوم کربلا مخصوصاً امام حسین(ع) است. در این روز اغلب ترکمنها روزه می‌گیرند و بر این اعتقادند که روزه گرفتن در این ماه کفالت گناهان یک سال گذشته وی را می‌کند.

در روز عاشورا صدقه دادن به فقرا و دستگیری از تهیدستان و بینوایان و تلطف کردن به یتیمان و سلام دادن به هم‌نوعان و ارشاد و راهنمایی و هدایت انسانها به صراط مستقیم و خشم خود را خوردن، پاداش و ثواب زیادی به همراه داشته و خداوند نیز برای این امور حسنه در روز قیامت درجات و منزلت والایی در نظر گرفته است. در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) آمده است که یک بار غسل کردن در این روز موجب مصون ماندن انسان از درد چشم در دنیا و دو بار غسل کردن موجب بخشوده شدن تمامی گناهان می‌گردد (ترمذی، 1998م، ج2، ص120).

10) برگزاری مراسم نماز و دعا در روز عاشورا

ترکمنها به استناد حدیثی از رسول اکرم(ص) در روز عاشورا در منازل و یا مساجد محل نمازهای نافله می‌خوانند و ثواب آن را به روح پاک امام حسین(ع) و یاران وی هدیه می‌کنند و در روز قیامت از آن بزرگوار و امام همام طلب شفاعت و امید وساطت دارند. نماز روز عاشورا چهار رکعت است که در هر رکعت قرائت سوره حمد و در روایتی 11 مرتبه و در روایتی دیگر 50 مرتبه سوره اخلاص خوانده می‌شود و برای ادا کنندگان این روز بشارت بخشایش گناهان 50 سال از عمر گذشته و 50 سال از عمر آینده داده شده است.

اسلام و قرآن نه تنها به حب و ولایت رسول الله(ص) که به عشق و ارادت و محبت و مودت اهل‌بیت و خاندان و خویشاوندان آن حضرت تأکید و توصیه کرده است. خداوند می‌فرماید: «قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى» (شورا، 23)؛ «بگو در ازای رسالت خود اجر و پاداشی از شما نمی‌خواهم مگر محبت و دوستی نسبت به خویشاوندانم». ترکمنها نیز بنا به فرموده فوق نسبت به خویشاوندان و اهل‌بیت پیامبر(ص) بالاخص به حضرت علی(ع) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و حضرت فاطمه(س)، ارادتی خاص و محبانه دارند و اعتقاد دارند که امام حسین(ع) سید جوانان اهل بهشت می‌باشد. پیامبرگرامی(ص) در حق وی فرموده است: «حسین از من است و من از اویم، دوست می‌دارد خداوند کسی را که حسین را دوست بدارد» همچنین فرمود: «خدا را به خاطر نعمتهای فروان ظاهری و باطنی‌اش دوست بدارید و مرا به خاطر خدا دوست بدارید و اهل‌بیتم را به خاطر اینکه من آنان را دوست دارم دوست بدارید» (همان).

علامه اقبال لاهوری چه زیبا سروده است:

از ولای دودمانش زنده‌ام/ در جهان مثل گهر تابنده‌ام.

11) نام‌گذاری متولدان ماه محرم در میان ترکمنها

در بین ترکمنها ایام ماه محرم، روز عاشورا، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) با عشق و اخلاص و ارادت بیشتری همراه است. نام‌گذاری ترکمنها و وجه تسمیه آنها از فرهنگ و اعتقاد دینی آنها سرچشمه می‌گیرد. با نگرشی به اسامی ترکمنها می‌توان فهمید که طرف مقابل در چه ماهی از سال و یا در چه موقعی از روز متولد شده است. ترکمنها به فرزندان پسر خود که در ایام ماه محرم و یا در روز عاشورا متولد شده‌اند، نامهایی مانند عاشور، عاشورمحمد، عاشورگلدی، عاشورقلی، عاشوردوردی، عاشور قلیچ و ...  می‌گذارند و به دخترانی که در این ایام متولد شده‌اند، نامهایی نظیر عاشورتاج، عاشوربی بی، و ... می‌گذارند. همچنین به فرزندان پسر دوقلویی که در این ایام متولد می‌شوند، نامهای حسن، حسین و به دختران عایشه، فاطمه می‌گذارند.

12) مراسم عزاداری برای واقعه کربلا

پیامبر اکرم(ص) با عنایت به علم و الهاماتی که از طرف خداوند متعال داشتند، در زمان خود از شهادت نوه گرامیشان، امام حسین(ع) در صحرای کربلا خبر دادند و به اصحاب و یاران خود سفارش کردند که هرکس آن زمان را دریابد، از امام حسین(ع) دفاع کند و او را در مقابل دشمنان اسلام یاری نماید.

ترکمنها در ایام عاشورا و محرم همان‌طور که اشاره شد با برگزاری آیینهای ویژه خود مراتب اخلاص و ارادت خود را نسبت به خاندان رسول الله و مخصوصاً امام حسین(ع) نشان می‌دهند. ترکمنها مثل برادران اهل‌تشیع سینه‌زنی و یا گریه و زاری نمی‌کنند و این عمل دلیلی بر نداشتن محبت نسبت به اهل‌بیت رسول الله نیست، بلکه به خاطر عدم جواز شرعی از جانب مذهبشان است. با این وجود اعتقاد راسخ دارند که قیام امام حسین(ع) قیامی علیه ظلم و ستمگری بوده و نهضت او نهضت نجات‌بخش ستمدیدگان و مظلومان بود و همچنین برای اصلاح امت جدش و جهت برپایی فریضه امر به معروف و نهی از منکر قیام کرده بود.

13) جشن 63 سالگی

در بین مردم ترکمن مرسوم است که هریک از مردان که به سن 63 سالگی می‌رسد، به پاس بزرگداشت شصت و سه سال زندگی حضرت محمد(ص) جشنی را به پا می‌دارد. این جشن به زبان ترکمنی بدان «آق قویون» (گوسفند سفید) می‌گویند. با توجه به وضع مالی شخص برگزار کننده ممکن است مفضل یا مختصر باشد. حداقل این که باید با غذای مختصری آب گوشت از مدعوین پذیرایی شود و اگر هم صاحب جشن توانایی مالی داشت یک یا دو بره و گوسفند سفید یا بز را ذبح کرده و در میان خانواده‌ها تقسیم می‌کند. گاه ممکن است مراسم کشتی و مسابقه اسب سواری هم ترتیب دهند. در مراسم کشتی‌گیری، روستاییان دوردست نیز شرکت می‌کنند. به برندگان این مسابقات، از طرف صاحب جشن یا خویشاوندان نزدیک او، پول نقد یا پارچه و پیراهن به عنوان جایزه می‌دهند. ناگفته نماند که ترکمنها در سفید بودن بز و یا گوسفندانی که برای این جشن قربانی می‌شود، اصرار نمی‌ورزند (همان).