« 1 » پیامبر صلى‏الله‏علیه ‏و‏آله:

… وَ ما یَمْنَعُکَ أنْ تُحِبَّ أنْ تَعیشَ حَمیدا وَ تَموتَ سَعیدا و اِنّما بُعِثْتُ عَلى تَمامِ مَحاسِنَ الأخْلاقِ؛(مجمع الزوائد، ج 8 ، ص 23 )

چه چیزى مانع توست که زندگى پسندیده و مرگ با سعادت را داشته باشى، چرا که من براى کامل نمودن اخلاق زیبا مبعوث شده‏ام .

« 2 » پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

اَحَبُّکُمْ اِلَى اللّه‏ِ اَحْسَنُکُمْ اَخْلاقا؛(مجمع البیان، ج 10، ص 87 .)

محبوب‏ترین شما در نزد خدا، خوش اخلاق‏ترین شماست .

« 3 » امام صادق علیه‏السلام:

اِنَّ مِمّا یُزَیِّنُ الاِْسْلامَ الاَْخْلاقُ الْحَسَنَهُ فیما بَیْنَ النّاسِ؛(مشکاه الأنوار، ص 422.)

خوش اخلاقى در بین مردم، زینت اسلام است .

« 4 » امام على علیه‏السلام:

عَوِّدْ اُذُنـَکَ حُسْنَ الاِْسْتِماعِ وَ لا تُصغِ اِلى ما لا یَزیدُ فى صَلاحِکَ استِماعُهُ فَاِنَّ ذلِکَ یُصدِئُ الْقُلوبَ وَ یوجِبُ الْمَذامَّ؛(غررالحکم، ح 6234 . )

گوش خود را به شنیدن خوبى‏ها عادت بده و به آنچه که به صلاح و درستى تو نمى‏افزاید گوش مسپار، زیرا این کار، دل‏ها را زنگار مى‏زند و موجب سرزنش مى‏شود .

« 5 » امام صادق علیه‏السلام:

اَلا اُحَدِّثُکَ بِمَکارِمِ الاَْخْلاقِ؟ الصَّفْحُ عَنِ النّاسِ وَ مُواساهُ الرَّجُلِ اَخاهُ فى مالِهِ وَ ذِکْرُ اللّه‏ِ کَثیرا؛(معانى الأخبار، ص 191، ح 2. )
آیا به شما بگویم که مکارم اخلاق چیست؟ گذشت کردن از مردم، کمک مالى به برادر (دینى) خود و بسیار به یاد خدا بودن .

« 6 » امام على علیه‏السلام:

عَوِّدْ نَفْسَکَ الْجَمیلَ فَبِاعْتیادِکَ اِیّاهُ یَعودُ لَذیذا؛(شرح‏نهج البلاغه، ابن ابى‏الحدید، ج20، ص266، ح92. )

خودت را به کارهاى زیبا عادت بده که اگر به آنها عادت کنى، برایت لذت بخش مى‏شوند .

« 7 » امام على علیه‏السلام:

ما اَصْعَبَ اِکْتِسابَ الْفَضائِلِ وَ اَیْسَرَ اِتْلافَها؛(شرح‏نهج‏البلاغه، ابن ابى الحدید، ج20، ص 259، ح38.)

فضائل اخلاقى و صفات پسندیده چه به سختى به دست مى‏آیند و چه آسان از دست مى‏روند .
« 8 » امام سجاد علیه‏السلام:

قُلْتُ لِعَلىِّ بْنِ الْحُسَینِ علیه‏السلام اَخْبِرنىِ بِجَمیعِ شَرایِـعِ الّدینِ، قالَ علیه‏السلام : قَوْلُ الْحَقِّ وَ الْحُکْمُ بِالْعَدْلِ وَ الْوَفاءُ بِالْعَهْدِ؛(خصال، ص 113، ح 90. )

به امام سجّاد علیه‏السلام عرض کردم: مرا از تمام دستورهاى دین آگاه کنید، امام علیه‏ السلام فرمودند: حقگویى، قضاوت عادلانه و وفاى به عهد .

« 9 » پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

اَلا اُنَـبِّـئُـکُمْ بِخیارِکُمْ؟ قالوا: بَلى یا رَسولَ اللّه‏ِ. قالَ اَحاسِنُـکُم اَخْلاقا اَ لْمُوَطِّـئُونَ اَکْنافا، اَ لَّذینَ یَأْلِفونَ وَ یُؤْلَفونَ ؛(بحارالأنوار، ج 71، ص 396، ح 76. )

آیا شما را از بهترین افرادتان خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، اى رسول خدا. حضرت فرمودند: خوش اخلاق‏ترین شما، آنان که نرمخو و بى‏آزارند، با دیگران انس مى‏گیرند و از دیگران انس و الفت مى‏پذیرند .

« 10 » امام على علیه‏السلام:

رَأْسُ الْعِلْمِ التَّمْییزُ بَیْنَ الاَْخْلاقِ وَ اِظْهارُ مَحْمودِها وَ قَمْعُ مَذْمومِها؛(غررالحکم، ح 5267. )

بالاترین درجه دانایى، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده و سرکوب اخلاق ناپسند است.

« 11 » امام صادق علیه‏السلام:

مَنْ اَحْسَنَ خُلْقَهُ اَحَبَّهُ الاَْخْیارُ وَ جانَبَهُ الفُجّارُ؛(مستدرک الوسائل، ج 8 ، ص 449. )

انسان خوش اخلاق، از دوستى مردمان خوب برخوردار است و از تعرّض آدم‏هاى نابکار در امان است .

« 12 » امام صادق علیه‏السلام:

وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ مَکارِمِ الاَْخْلاقِ: اَلْعَفْوُ عَمَّنْ ظَـلَمَکَ وَ صِلَهُ مَنْ قَطَعَکَ وَ اِعْطاءُ مَنْ حَرَمَکَ وَ قَوْلُ الْحَقِّ وَ لَوْ عَلى نَفْسِکَ؛(معانى الأخبار، ص 191، ح 1. )

درباره مکارم اخلاق سؤال شد، فرمودند : گذشت از کسى که به تو ظلم کرده، رابطه با کسى که با تو قطع رابطه کرده، عطا به آن کس که از تو دریغ داشته است و گفتن حق اگر چه بر ضد خودت باشد 

« 13 » امام حسن عسکرى علیه‏السلام:

کَفاکَ اَدَبا تَجَـنُّـبُکَ ما تَـکْرَهُ مِنْ غَیْرِکَ؛(بحارالأنوار، ج 78، ص 377. )

براى ادب تو همین بس که آنچه را از دیگران نمى‏پسندى، از آن دورى کنى.

« 14 » امام حسین علیه‏السلام:

لا تَقولَنَّ فى اَخیکَ المُؤْمِنِ اِذا تَوارى عَنْکَ اِلاّ ما تُحِبُّ اَنْ یَقولَ فیکَ اِذا تَوارَیْتَ عَنْهُ؛(بحارالأنوار، ج 78، ص 127. )

وقتى که برادر دینى‏ات از تو جدا شد، سخنى پشت سر او نگو، مگر این که دوست دارى او در پشت سر تو آن را بگوید .

« 15 » پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

ثَلاثٌ مَنْ لَمْ تَکُنْ فیهِ فَلَیْسَ مِنّى وَ لا مِنَ اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ. قیلَ: یا رَسولَ اللّه‏ِ، وَ ما هُنَّ؟ قالَ: حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجاهِلِ وَ حُسْنُ خُلْقٍ یَعیشُ بِهِ فِى النّاسِ وَ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعاصِى اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ؛(خصال، ص 145، ح 172. )

سه چیز است که هر کس نداشته باشد نه از من است و نه از خداى عزّوجلّ. عرض شد: اى رسول خدا! آنها کدامند؟ فرمودند: بردبارى که به وسیله آن جهالت نادان را دفع کند، اخلاق خوش که با آن در میان مردم زندگى کند و پارسایى که او را از نافرمانى خدا باز دارد.

« 16 » امام صادق علیه‏السلام:

اِنَّ لاَِهْلِ الْجَنَّهِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطیفٌ وَ قَلْبٌ رَحیمٌ وَ یَدٌ مُعْطیَهٌ؛(مجموعه ورام، ج 2، ص 91. )

بهشتى‏ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.

«17» پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

اَبَى اللّه‏ُ لِصاحِبِ الْخُلْقِ السَّیِّى‏ءِ بِالتَّوبَهِ. فَقیلَ: یا رَسول اللّه‏ِ، وَ کَیْفَ ذلِکَ؟ قالَ: لاَِنـَّهُ اِذا تابَ مِنْ ذَنـْبٍ وَقَعَ فى اَعْظَمَ مِنَ الذَّنـْبِ الّذى تابَ مِنْهُ؛(بحارالأنوار، ج 73، ص 299، ح 12. )

خداوند از آدم بد اخلاق توبه نمى‏پذیرد. عرض شد: اى رسول خدا، چرا؟ فرمودند: چون هرگاه از گناهى توبه کند در ورطه گناهى بدتر از آن که توبه کرده است مى‏افتد.

« 18 » پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله:

لا تَـکُنْ عَیّابا وَ لا مَدّاحا وَ لا طَعّانا وَ لا مُماریا؛(مکارم الاخلاق، ص 467.)

نه عیب‏جو باش و نه ثناگو، نه زخم‏زبان زن و نه مجادله گر .

« 19 » امام على علیه‏السلام:

فى سَعَهِ الاَْخْلاقِ کُنوزُ الاَْرْزاقِ؛(کافى، ج 8 ، ص 23. )

گنج‏هاى روزى در وسعت اخلاق نهفته است .

« 20 » امام على علیه‏السلام:

مَنْ ساءَ خُلْقُهُ ضاقَ رِزْقُهُ؛(غررالحکم، ح 8023.)

هر کس بد اخلاق باشد، روزى‏اش تنگ مى‏شود .

« 21 » امام صادق علیه‏السلام:

لا عَیْشَ اَهْنَأُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ؛(علل الشرایع، ج 2، ص 559.)

هیچ زندگى گواراتر از اخلاق و رفتار پسندیده نیست .

« 22 » امام على علیه‏السلام:

اَلسَّیِّئُ الْخُلُقِ کَثیرُ الطَّیْشِ مُنَغَّصُ الْعَیْشِ؛(غررالحکم، ح 1604 . )

آدم بد اخلاق بسیار خطا مى‏کند و زندگى‏اش تلخ مى‏شود .

« 23 »امام سجاد علیه‏السلام:

اَللّهُمَّ لا تَدَعْ خَصْلَهً تُعابُ منّى اِلاّ اَصْلَحْتَها وَ لا عائِبَهً اُوَنَّبُ بِها اِلاّ حَسَّنْتَها وَ لا اُکْرومَهً فىَّ ناقِصَهً اِلاّ اَتـْمَمْتَها ؛(صحیفه سجادیه، از دعاى 20. )

خدایا هیچ صفتى که بر من عیب شمرده شود وامگذار مگر آن که اصلاحش فرمایى و هیچ صفت نکوهیده‏اى را بجاى مگذار مگر آن که آن را نکوسازى و مرا در هیچ خصلت پسندیده ناتمامى فرو مگذار مگر آن که کاملش گردانى .

www.asemooni.com